Κύριλλος, Μεθόδιος και η Δήθεν Διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού στους Σλάβους

Εξ αφορμής σχολίων σε προηγούμενες αναρτήσεις, όπου τέθηκαν κάποια ερωτήματα σχετικά με το ιστορικό των "αγίων" Κυρίλλου και Μεθοδίου, και λόγω της δυσκολίας που συνάντησα στην αναζήτηση πραγματικών πηγών (κειμένων της ίδιας περίπου περιόδου κατά την οποία έδρασαν οι δυο αδελφοί), αναδημοσιεύω παρακάτω σχετικό άρθρο του περιοδικού Δαυλός, όπως έχει αναρτηθεί στον δικτυακό τόπο "Μεταφυσικό" (με κάποιες μικρές διορθώσεις, μια που διαθέτω το τεύχος του Δαυλού στον οποίο δημοσιεύτηκε). Το άρθρο ξεκαθαρίζει κάπως το θολό τοπίο μπροστά στο οποίο βρίσκεται κάποιος, όταν αρχίσει να αναζητά έγκυρες πληροφορίες για τους "αγίους" Κύριλλο και Μεθόδιο, για τους οποίους η ελληνορθόδοξη προπαγάνδα διαδίδει οτι ήταν Έλληνες, και οτι μετέφεραν τα "φώτα" του χριστιανισμού στους Σλάβους, κατασκευάζοντας το λεγόμενο "Κυριλλικό" αλφάβητο, το οποίο, υποτίθεται οτι, είναι μια παραλλαγή του Ελληνικού αλφαβήτου. Παρότι υπάρχουν περισσότερα, όπως έχω διαπιστώσει από την αναζήτηση που έκανα, το άρθρο του Δαυλού είναι μια καλή αρχή για το ξεκαθάρισμα του τοπίου:

ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΣ:
Η ΠΑΡΑΧΑΡΑΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ

Προπαγανδίζεται ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Βυζαντίου η δήθεν διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού στους Σλάβους χάρη στις ενέργειες δύο μοναχών, του Κυρίλλου και του Μεθοδίου, οι οποίοι επί πλέον τους έδωσαν το Αλφάβητο. Αλλά, εάν σκοπός των Βυζαντινών ήταν να μεταδώσουν τον Ελληνικό Πολιτισμό στους Σλάβους, θα τους έδιναν το ήδη υπάρχον Ελληνικό Αλφάβητο και θα τους μετέφραζαν αρχαία ελληνικά έργα (π.χ. τα Ομηρικά Έπη, τραγωδίες κ.λ.π.).
Ο σκοπός της πολιτικοθρησκευτικής βυζαντινής εξουσίας όμως δεν ήταν πολιτιστικός, αλλά ο εκχριστιανισμός των Σλάβων, για την επίτευξη του οποίου χρησιμοποίησαν διάφορα μέσα. Ένα από αυτά ήταν η διάδοση της Αγίας Γραφής, προκειμένου δε να την πραγματοποιήσουν ευκολότερα, επινόησαν ένα νέο, αυθαίρετο αλφάβητο, το λεγόμενο κυριλλικό.

Ο Κύριλλος (827-869) και ο Μεθόδιος (815-885) γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Κύριες πηγές για τη ζωή τους αποτελούν τα -γραμμένα στα Σλαβικά- έργα: "Ο Βίος του Κωνσταντίνου" και "Ο Βίος του Μεθοδίου". (Κωνσταντίνος ήταν το αρχικό όνομα του Κυρίλλου· σε Κύριλλο μετονομάστηκε λίγο προτού πεθάνει). Πατέρας τους ήταν ένας βυζαντινός αξιωματούχος αγνώστου εθνικότητας. Υπάρχει διχογνωμία σχετικά με την καταγωγή τους. Ορισμένοι ιστορικοί εικάζουν ότι ήταν Έλληνες κι άλλοι ότι ήταν Σλάβοι (από την πλευρά της μητέρας τους).
Για την ελληνική τους καταγωγή δεν υπάρχει άλλη ένδειξη, εκτός του ότι γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, στην οποία όμως τότε ζούσαν πολλές εθνότητες. Προς την υπόθεση ότι, η καταγωγή τους ήταν σλαβική συνηγορεί η άριστη γνώση των σλαβικών διαλέκτων που είχαν κι οι δύο, που εύκολα μπορεί να εξηγηθεί, αν υποθέσουμε ότι η Σλαβική αποτελούσε τη μητρική τους γλώσσα. Εκτός όμως από τη Σλαβική, είχαν και τέλεια γνώση της Βίβλου και της Εβραϊκής γλώσσας, αρκετά σύμβολα της οποίας χρησιμοποίησαν στο αλφάβητο που κατασκεύασαν.
Περισσότερο πιθανός φαίνεται ο ισχυρισμός λοιπόν ότι, ο Κύριλλος κι ο Μεθόδιος ήταν Σλάβοι, γεννηθέντες στη Θεσσαλονίκη, παρά Έλληνες. Η φυλετική τους καταγωγή δεν έχει μεγάλη σημασία όμως, δεδομένου ότι έδρασαν ως χριστιανοί, υπήκοοι και υπάλληλοι του Βυζαντινού κράτους.

Οι δύο αδελφοί έχασαν νωρίς τον πατέρα τους, οπότε την κηδεμονία και την ανατροφή τους ανέλαβε κάποιος ονόματι Θεόκτιστος. Ο Κύριλλος πήγε για σπουδές στη μονή Πολυχρονίου στην Κωνσταντινούπολη, ενώ ο Μεθόδιος υπηρετούσε κατέχοντας διάφορα διοικητικά αξιώματα. Το Βυζαντινό κράτος τους ανέθεσε διάφορες πρεσβευτικές αποστολές, αλλά οι πολιτικές εξελίξεις στην Κωνσταντινούπολη κι η πολιτική δολοφονία του Θεόκτιστου έφεραν τους δύο αδελφούς σε δυσμένεια. Έτσι κατέφυγαν ως μοναχοί σε μοναστήρι της Βιθυνίας. Μετά την εκλογή στον πατριαρχικό θρόνο του πατριάρχη Φωτίου επέστρεψαν στην Κωνσταντινούπολη και συνέχισαν τις αποστολές τους. Αργότερα ο Μεθόδιος έγινε ηγούμενος στη μονή Πολυχρονίου.

Η διεθνής συγκυρία στην Αν. Ευρώπη

Μετά τη συνθήκη του Βερντέν (843) η Σαξονία, η Σουαβία και η Βαυαρία ανήκαν στο κράτος του Λουδοβίκου του Γερμανικού, που επέβαλε την επικυριαρχία του στους Σλάβους των γειτονικών περιοχών. Ο ηγεμόνας των Σλάβων της Μεγάλης Μοραβίας (στη σημερινή Τσεχία), Ροστισλάβος, αφού επέκτεινε το κράτος τους ως τον Τισσό ποταμό, έσπασε το 850 κάθε μορφή εξάρτησης από το φραγκικό κράτος.

Η δυναμική αντίδραση του Λουδοβίκου δεν άλλαξε την κατάσταση, γιατί στις πολεμικές συγκρούσεις με το Ροστισλάβο οι Φράγκοι ηττήθηκαν. Η επέκταση των Μοραβών ως τον Τισσό ποταμό τους έφερε σε γειτονία με τους Βουλγάρους. Προκειμένου να εξουδετερώσει τον Μοραβικό κίνδυνο, ο ηγεμόνας της Βουλγαρίας Βόγορις ήλθε σε συνεννοήσεις με τους Φράγκους, οι οποίες κατέληξαν το 863 σε συμμαχία.

Η συμμαχία των γειτόνων Βουλγάρων με το αντίπαλο Φραγκικό κράτος αποτελούσε για τους Μοραβούς ένα θανάσιμο κλοιό. Έτσι ο Ροστισλάβος, που ήταν ικανότατος πολιτικός, αναγκάσθηκε να αναζητήσει στη Βυζαντινή αυτοκρατορία μια αντίρροπη δύναμη κι ένα στήριγμα. Για το λόγο αυτό έστειλε πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη και ζήτησε την αποστολή βυζαντινών επισκόπων, για να διδάξουν τη χριστιανική θρησκεία στη γλώσσα του λαού του.
Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ και ο πατριάρχης Φώτιος διείδαν τα μεγάλα πολιτικά κι εκκλησιαστικά οφέλη που παρουσίαζε για το Βυζάντιο αυτή η πρόταση. Έδινε τη δυνατότητα στην αυτοκρατορία να επεκτείνει την επιρροή της σε λαούς της κεντρικής Ευρώπης και παράλληλα να ασκήσει πίεση στο βουλγαρικό κράτος, που βρισκόταν ανάμεσά τους.
Ο αυτοκράτορας ανέθεσε στον Κύριλλο και στο Μεθόδιο την αποστολή του εκχριστιανισμού της Μοραβίας. Προτού αναχωρήσουν, ο Κύριλλος δημιούργησε ένα νέο αλφάβητο, στο οποίο μετέφρασε με τη βοήθεια του αδελφού του την Αγία Γραφή και διάφορα άλλα χριστιανικού περιεχομένου βιβλία.

Ο βίαιος εκχριστιανισμός του Σλαβικού λαού με τη μετάφραση της Αγία Γραφής στο επινοηθέν Κυριλλικό αλφάβητο θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Βυζαντινού "πολιτισμού". Στην τοιχογραφία (ια΄ αι.) από τον άγιο Κλήμεντα της Ρώμης εικονίζονται ο Κύριλλος κι ο Μεθόδιος γονυπετείς μπροστά στο Χριστό περιστοιχιζόμενοι από δύο αγγέλους.

Οι βυζαντινοί ιεραπόστολοι έγιναν δεκτοί με μεγάλες τιμές από τον ηγεμόνα Ραστισλάβο (863). Φυσικά, ο εκχριστιανισμός του λαού δεν έγινε αμέσως. Χρειάσθηκαν πολλά χρόνια. Πρώτα εκχριστιανίσθηκαν οι φεουδάρχες, που είχαν άμεσο συμφέρον από τη θρησκευτική αλλαγή, ενώ οι αγροτικές μάζες επειδή συνέχιζαν να επιμένουν στην παλαιά πολυθεϊστική τους λατρεία υπέστησαν -τις συνήθεις χριστιανικές πρακτικές επιβολής- διώξεις και βίαια βαπτίσματα.
Μετά το θάνατο του Κυρίλλου ο Μεθόδιος ανακηρύχτηκε αρχιεπίσκοπος, με δικαιοδοσία που εκτεινόταν στη Μοραβία και στην Παννονία και συνέχισε την αποστολή του.
Μετά την υλοποίηση της Βυζαντινο-Μοραβικής συμμαχίας, στη δύσκολη θέση που είχε περιέλθει ο Ραστισλάβος περιέπεσε τώρα ο ηγεμόνας των Βουλγάρων Βόγορις, που αναγκάσθηκε με τη σειρά του να δεχθεί το χριστιανισμό, προκειμένου να εξασφαλίσει την εύνοια του Βυζαντίου. Τον εκχριστιανισμό των Βουλγάρων ανέλαβαν μαθητές των δύο αδελφών.

Ούτε ένα ελληνικό έργο

Ποτέ οι δύο μοναχοί δεν μετέφρασαν κάτι στα Σλαβικά από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία. Αν ήταν φορείς του Ελληνικού Πολιτισμού -όπως προπαγανδίζεται-, τον οποίο ήθελαν να μεταδώσουν στους Σλάβους, θα μπορούσαν να μετέφραζαν Πλάτωνα ή Αριστοτέλη για παράδειγμα, ώστε να τους μυήσουν και στην Ελληνική Φιλοσοφία.
Η χριστιανική προπαγάνδα υποστηρίζει, πως στα μοναστήρια διασώθηκαν δήθεν τα αρχαία μας κείμενα, λόγω της αγάπης των μοναχών για αυτά. Αφού λοιπόν οι μοναχοί είχαν πρόσβαση σε αρχαία Ελληνικά κείμενα, κι αφού είχαν αποστολή να διαδώσουν στους Σλάβους τον Ελληνικό Πολιτισμό, γιατί δεν τους μετέφρασαν ούτε ένα Ελληνικό κείμενο;
Όλα τα έργα που μετέφρασαν στα Σλαβικά οι Κύριλλος και Μεθόδιος ήταν χριστιανικά, όπως:

• Ολόκληρη η Αγία Γραφή
• Το Βυζαντινό "Ευαγγελιστάριο", που περιλάμβανε τις προοριζόμενες για λειτουργική χρήση περικοπές των Ευαγγελίων.
• Το "Ωρολόγιον" με όλη την ακολουθία και συναξάρια.
• Το βιβλίο "Ο λόγος περί αληθούς πίστεως".
• Το "Εγκώμιον" στον Άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο.
• Ο "Κανών" προς τιμήν του Αγίου Δημητρίου.
• Η "Αγίων ανδρών Βίβλος" με αποφθέγματα των Πατέρων της Εκκλησίας.
• Ο "Νομοκάνων" του Ιωάννου του Σχολαστικού.

Όσον αφορά στο αλφάβητο (το οποίο αργότερα διαδόθηκε και στους Ρώσους, τους Βούλγαρους, τους Σέρβους, τους Ουκρανούς και τους Λευκορώσους) οι μελετητές διαφωνούν εάν το αλφάβητο που δημιούργησε ο Κύριλλος είναι το ονομαζόμενο Γλαγολιτικό ή το Κυριλλικό, ή ακόμη εάν το Κυριλλικό το δημιούργησε ο Κύριλλος ή ο μαθητής του, Κλήμης, βάσει του Γλαγολοτικού.
Το ερώτημα που τίθεται είναι, γιατί ο Κύριλλος δεν τους έδωσε το Ελληνικό αλφάβητο, έτσι όπως ακριβώς ήταν; Το επιχείρημα, ότι ορισμένοι φθόγγοι της σλαβικής γλώσσας δεν μπορούν να αποδοθούν με το Ελληνικό αλφάβητο, δεν ευσταθεί, γιατί με το αλφάβητό μας μπορεί εύκολα και τέλεια να αποδοθεί κάθε φθόγγος. Ακόμη κι έτσι αν ήταν όμως, θα μπορούσε να κρατούσε το Ελληνικό αλφάβητο και να του πρόσθετε επί πλέον δύο - τρία ακόμη σύμβολα για τους δύσκολα προφερόμενους φθόγγους. Αντί αυτού, προτίμησε να κατασκευάσει ένα νέο αυθαίρετο αλφάβητο με ελληνικά, λατινικά (χαλκιδικά) και εβραϊκά σύμβολα και παραλλαγές τους.

Μόνο δέκα από τα γράμματα του Κυριλλικού αλφαβήτου (Α, Β, Ε, Κ, Μ, Ο, Π, Τ, Φ και Χ) προέρχονται από το Ελληνικό αλφάβητο κι έχουν την αρχική ελληνική τους προφορά. Όλα τα υπόλοιπα προέρχονται:

• Από το λατινικό αλφάβητο (π.χ. το C).
• Από τα εβραϊκά σύμφωνα.
• Από το Ελληνικό αλφάβητο με αλλαγμένη την προφορά (π.χ. το Η προφέρεται Ν) ή αποτελούν παραλλαγές του Ελληνικού και του Λατινικού αλφαβήτων και των εβραϊκών συμφώνων.

Ο Βούλγαρος ηγεμόνας Βόγορις ύστερα από αποτυχία διαπραγματεύσεων με την παπική εκκλησία διέβλεψε τα πολιτικά πλεονεκτήματα, που θα του έδινε η προσέγγιση στο Βυζάντιο, και το έτος 864 δέχτηκε το βάπτισμα από ορθόδοξο ιερέα, ο οποίος στάλθηκε για το σκοπό αυτό στην Βουλγαρία, πήρε δε το χριστιανικό (εβραϊκό) όνομα Μιχαήλ, δηλαδή το όνομα του αναδόχου του (εβραϊκής καταγωγής) αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄. Στην εικόνα: μικρογραφία από το σλαυονικό χειρόγραφο της χρονογραφίας του Κ. Μανασσή, εμπνευσμένης από το βάπτισμα του Βογόριδος-Μιχαήλ. (Ρώμη, Βατικανική Βιβλιοθήκη· πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, "Εκδοτική Αθηνών".)

Οι Έλληνες ποτέ δεν οργάνωναν ιεραποστολές για την επιβολή της θρησκείας τους σε άλλους λαούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ανεκτικότητα και ο σεβασμός που έδειξε ο Μ. Αλέξανδρος στις θεότητες, που λάτρευαν οι άλλοι λαοί. Πόσο μάλλον για το χριστιανισμό, μια ξένη εξ ανατολών θρησκεία, η οποία επιβλήθηκε στους Έλληνες δια της βίας· όταν τον θ΄ αιώνα εκχριστιανίζονταν επίσης βίαια οι σλαβικοί λαοί, είναι αμφίβολο εάν στην Ελλάδα είχε ήδη επικρατήσει ο χριστιανισμός πλήρως.
Οι ιεραποστολικές ενέργειες επομένως των Κυρίλλου και Μεθοδίου ουδεμία σχέση είχαν με τον Ελληνικό Πολιτισμό. Στοιχεία του Ελληνικού Πολιτισμού δεν υπήρξαν ποτέ η Αγία Γραφή, τα συναξάρια, τα πατερικά κι όλα τα άλλα χριστιανικά κείμενα, που μεταφράστηκαν στα Σλαβικά και τα οποία αποπνέουν εξ άλλου έντονο ανθελληνισμό.

Επομένως, ένα επί πλέον δείγμα της ανθελληνικής πολιτικής της πολιτικοθρησκευτικής βυζαντινής εξουσίας και των οργάνων της, Κυρίλλου και Μεθοδίου, αποτελεί η μη παροχή του Ελληνικού αλφαβήτου στους σλαβικούς λαούς.
Σκεφθείτε, πόσο αναβαθμισμένη θα ήταν η θέση της Ελλάδας σήμερα, εάν τα εκατομμύρια των ανατολικοευρωπαϊκών λαών χρησιμοποιούσαν το Ελληνικό αντί του Κυριλλικού αλφαβήτου.

Λάζαρης Ιωάννης

[Σημείωση: Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό "ΔΑΥΛΟΣ", στο τεύχος 293, Ιουλ. - Αυγ. 2006. Αποτελεί μέρος του αφιερώματος: "ΒΥΖΑΝΤΙΟ: Η ιδεολογική ταφόπλακα του Ελληνισμού"]

Ας δώσω τώρα και μια γεύση από τα περισσότερα που ανέφερα στην αρχή αυτής της ανάρτησης: Στο άρθρο "Κύριλλος και Μεθόδιος" της εγκυκλοπαίδειας "Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα" δεν τίθεται καθόλου σε αμφισβήτηση η ταύτιση του Κυριλλικού με το Γλαγολιτικό αλφάβητο:

Η επινόηση όλων των αναγκαίων γραμμάτων για την απόδοση των φθογγικών ιδιαιτεροτήτων της Σαλαβικής γλώσσας θεμελιώθηκε στη οξυκόρυφη μεγαλογράμματη ελληνική γραφή, η οποία συμπληρώθηκε με επιλογή γραμμάτων από το εβραϊκό ή και το γεωργιανό αλφάβητο. Το νέο αλφάβητο ονομάστηκε γλαγολιτικό (glagol=λόγος) και κάλυπτε με εξαιρετική πιστότητα την απόδοση των φθόγγων της σλαβικής γλώσσας, παρά την πολυπλοκότητα της γραφής και τον μεγάλο αριθμό των γραμμάτων

Αυτά μας λέει ο συγγραφέας του άρθρου της εγκυκλοπαίδειας Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα. Αναζήτησα στην ίδια εγκυκλοπαίδεια το λήμμα "Γλαγολιτικό αλφάβητο", αλλά δεν υπάρχει. Έτσι έριξα μια ματια και στην Βικιπαίδεια, όπου αναφέρεται οτι:

Οι Θεσσαλονικείς αδελφοί Ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος, με την επινόηση του γλαγολιτικού (κυριλλικού) αλφαβήτου έγιναν αίτιοι της απαρχής της ευρύτερης σλαβικής γραμματείας και του εκχριστιανισμού των Σλάβων.

Βρέθηκα προ εκπλήξεως, όταν επισκέφτηκα την Αγγλική Wikipedia, όπου συνήθως υπάρχει μεγαλύτερος πλούτος πληροφοριών. Ανάμεσα στα πολλά, υπάρχει και μια φωτογραφία αρχαιολογικού ευρήματος (πρόκειται για μια ανάγλυφη πλάκα με κείμενο χαραγμένο στην γλαγολιτική, δηλαδή την Κυριλλική γραφή):

Η περιγραφή της εικόνας μας πληροφορεί πως πρόκειται για το αρχαιότερο τεκμήριο γλαγολιτικής γραφής. Μπορεί κανείς να διαπιστώσει μόνος του την σχέση των συμβόλων με το Ελληνικό αλφάβητο: Καμία σχέση!

Στο άρθρο "Glagolitic alphabet" της Wikipedia με θέμα το Γλαγολιτικό Αλφάβητο υπάρχουν και άλλες φωτογραφίες-τεκμήρια κειμένων γραμμένων με χρήση του Κυριλλικού αλφαβήτου. Ιδού μια από αυτές, πιο πρόσφατη από την προηγούμενη:

Πρόκειται για σελίδα (10ος-11ος αιώνας), που βρίσκεται στην μονή Ζωγράφου στο Άγιο Όρος. Σύμφωνα τώρα με το άρθρο για την μονή Ζωγράφου της Βικιπαίδειας:

Η Μονή Ζωγράφου βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της Αθωνικής χερσονήσου. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρυτές του θεωρούνται τρεις αδελφοί μοναχοί, οι Μωυσής, Ααρών και Ιωάννης. Τον 13ο αι. κατοικήθηκε από Βούλγαρους μοναχούς. Την ίδια εποχή ενισχύθηκε από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ H’ Παλαιολόγο. Στις αρχές του 14ου αι. κάηκε από τους Καταλανούς και ανακαινίστηκε αργότερα από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο τον Παλαιολόγο και τους ηγεμόνες Σερβίας και Μολδοβλαχίας. Το καθολικό του μοναστηριού ξαναχτίστηκε και αγιογραφήθηκε στις αρχές του 19ου αι. Στο μοναστήρι υπάρχουν 14 παρεκκλήσια. Στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται χειρόγραφοι κώδικες, 162 στα ελληνικά, 388 στα σλαβικά καθώς και 16.000 τόμοι βιβλίων στις δύο γλώσσες.

Τώρα, πώς καταλήξαμε στο σημερινό "Κυριλλικό" αλφάβητο, του οποίου τα γράμματα φαίνονται στην εικόνα παρακάτω, δεν το έψαξα.


Αλλά σίγουρα δεν έχει και πολλή σχέση με το γνήσιο "Κυριλλικό", το οποίο δεν έχει σχεδόν (ή μάλλον καθόλου) σχέση με το Ελληνικό! Και βέβαια, βλέποντας με τα ίδια μας τα μάτια τι εστί Κυριλλικό αλφάβητο, μπορούμε ασφαλώς να καταλήξουμε σε συμπεράσματα σχετικά με την αξιοπιστία πολλών από αυτά που ακούμε και διαβάζουμε, όπως για παράδειγμα τα λεγόμενα στο άρθρο της Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα παραπάνω...

Σημείωση: Οι παραπάνω εικόνες εμφανίζονται μεγαλύτερες πατώντας πάνω τους με το ποντίκι (για καλύτερη εξέταση).